مجید روان‌ستان
فراگیر شدن ورزش و اهمیت جایگاه آن در مناسبات بین‌المللی، توجه فراوانی را از ناحیه دولت‌ها متوجه این پدیده ساخته است. موفقیت کشورها در میادین بین‌المللی ورزشی علاوه بر آثار اجتماعی و اقتصادی، نمادی از ثبات و توانمندی‌های همه‌جانبه آن کشورها محسوب می‌شود.

در دنیای مدرن امروزی، موفقیت رشته‌های ورزشی و فدراسیون‌های مرتبط در گرو استفاده از یافته‌های جدید علمی تربیت‌بدنی و ورزش است. مربیان ورزش تلاش دارند تا شناسایی قهرمانان هر رشته، به‌صورت تصادفی، علاقه شخصی و خانوادگی نباشد، بلکه با به‌کارگیری روش‌های علمی و از طریق تعیین و اولویت‌بندی شاخص‌های مختلف انجام شود زیرا در این‌صورت علاوه بر صرفه‌جویی در وقت و هزینه، موفقیت بیشتری در رسیدن به اوج عملکرد ورزشی حاصل می‌شود.

تفاوت در عملکرد ورزشکارانی که مهارتی یکسان را فرا می‌گیرند، اما در عمل، اجراهای متفاوتی را نشان می‌دهند، به‌دلیل تفاوت استعدادهای آن‌هاست.
در سال‌های اخیر شاهد رشد و ترقی فوتبال ملی نبوده‌ایم و افرادی که بر مسند فوتبال ایران تکیه زدند چیزی را در این فوتبال تغییر نداده‌اند؛ اگر موفقیتی در عرصه ملی دیدیم به دلیل حضور بازیکنان با استعداد است. افرادی که بر مسند مدیریت فدراسیون نشستند با وجود این‌که زمان زیادی داشتند اما تحولی در فوتبال ایجاد نکردند و از لحاظ استعدادها روز به روز در حال افول هستیم.

در بخش نخست این گزارش‌ها، ضمن آشنایی با انواع نسل‌ها، فوتبالیست‌های نسل‌های مختلف (G، S، B، X، Y و Z) را مقایسه کردیم و به معرفی نخستین‌های فوتبال ایران در جهان پرداختیم و در بخش دوم به مهم‌ترین شاخص‌های استعدادیابی در فوتبال اشاره خواهیم داشت.

شواهد و نظریه‌های علمی
فرایند استعدادیابی به ما این امکان را می‌دهد که با اندازه‌گیری ویژگی‌های جسمانی، فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی به همراه توانایی‌های تکنیکی، عملکرد را پیش‌بینی کنیم. پیداکردن مؤثرترین و پرکاربردترین روش استعدادیابی بسیار پیچیده بوده و از مدت‌ها پیش دغدغه محققان بوده است. بسیاری از کشورهای شرق اروپا متوجه ضعف برنامه‌های سنتی استعدادیابی شده و به توسعه روش‌هایی روی آوردند که شواهد و نظریه‌های علمی از آن‌ها حمایت می‌کردند.

برنامه‌های مربوط به استعدادیابی در کشورهای غربی، آمریکای شمالی و کشورهای مشترک‌المنافع نیز مورد توجه قرار گرفت. جامعه ایران از لحاظ استعداد انسانی بسیار غنی است و از این نظر زمینه مناسبی وجود دارد. اما به ظاهر ریشه مشکل را باید در فقدان برنامه‌ریزی و فرآیند شایسته جست‌وجو کرد که خود این مساله نیز شاید ریشه عمیق‌تری در عدم شناخت و ناآگاهی نسبت به مشکلات واقعی و اصلی دارد.

استعدادیابی ورزشی در کشور هنوز به صورت سنتی و با استفاده از مشاهده میدانی انجام می‌شودبر پایه سنت‌ها، آرزوها
در ایران مشغول شدن جوانان در رشته ورزشی خاص بیشتر بر پایه سنت‌ها، آرزوها و علایق فردی استوار است و به محبوبیت آن ورزش، فشار والدین، تخصص معلمان مدارس و فراهم بودن امکانات ورزش مورد نظر بستگی دارد. استعدادیابی ورزشی در کشور هنوز به صورت سنتی و با استفاده از مشاهده میدانی انجام می‌شود.

بسیاری از نویسندگان از روش‌های سنتی استعدادیابی به عنوان انتخاب طبیعی نام برده‌اند که شناسایی در آن‌ها به طور معمول بر افرادی متمرکز است که پیش از این به‌طور جدی به یک ورزش مشغول شده‌اند. فلسفۀ اصلی استعدادیابی و پیروی از برنامه‌های آن این است که توسعۀ ورزشکاران جوان به بهترین شکل زمانی اتفاق افتد که فرد در ورزشی تربیت شود که برای او مفیدتر است.

اولویت‌ باشگاه‌های درجه اول
ورزشکار مستعد و بااستعداد خیلی زود شناسایی شده و به‌طور مداوم کمک شود تا به درجه‌های بالای اجرایی در ورزش برسد. بسیاری از باشگاه‌های بزرگ فوتبال جهان بازیکن‌های مستعد را در سنین پایین ثبت‌نام می‌کنند و تحت برنامه‌های تخصصی قرار می‌دهند تا توانایی‌های آنان را تکمیل کنند؛ بنابراین، انتخاب، رشد و راهنمایی حرفه‌ای بازیکن‌های جوان در صدر اولویت‌های بسیاری از باشگاه‌های درجه اول فوتبال جهان قرار گرفته است.

مهم‌ترین شاخص برای استعدادیابی در فوتبال، شاخص مهارتی تکنیک انفرادی است و از میان زیرشاخص‌های مهارتی تکنیک انفرادی (پاس‌دادن)، مهارتی تاکتیک انفرادی (جاگیری مناسب)، آنتروپومتریک (قد) و جسمانی حرکتی (سرعت) مهم‌ترین شاخص‌ها برای استعدادیابی در فوتبال هستند.

شاخص‌های استعدادیابی
همچنین ۱۰ شاخص برتر برای استعدادیابی فوتبال به ترتیب اهمیت عبارتند از «کنترل توپ، پاس‌دادن، جاگیری مناسب، قد، پاس‌دادن و نفوذکردن، جثه، سرعت، قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب، حرکت بدون توپ و مسئولیت‌پذیری».

در دهه‌های اخیر، فوتبال به صنعتی چند میلیارد دلاری تبدیل شده است و طبق آمار فدراسیون فوتبال بیشتر از ۲۰۰ میلیون فوتبالیست فعال در جهان وجود دارد.در دهه‌های اخیر، فوتبال به صنعتی چند میلیارد دلاری تبدیل شده است و طبق آمار فدراسیون فوتبال بیشتر از ۲۰۰ میلیون فوتبالیست فعال در جهان وجود دارد. با وجود چنین پتانسیل بالایی، این ورزش پرطرفدار به توجه بسیاری نیاز دارد تا شرایط رشد و توسعه افراد مستعد بوسیله برنامه‌های مدون استعدادیابی فراهم شود؛ تحقیقات کلی حول استعدادیابی فوتبال انجام شده؛ با این حال تلاش‌هایی برای تدوین شاخص‌هایی برای استعدادیابی در رشته‌های مختلف صورت گرفته است.

یکی از کارهای مهم انجام شده، از سوی برنامه ستاره‌ساز است که توجه به استعدادهای جوان و جویای نام بوده و در این راه کارهای بزرگی نیز انجام شده است.